Taboes, angst voor de waarheid of angst voor onszelf

Ik kom iedere dag weer mensen tegen met grote verhalen, mensen die zichzelf ophemelen, grootspraak en vooral veel bla, bla. Maar hoe zit het nu eigenlijk, laten we eens dieper kijken naar het innerlijk. Wat hebben deze personen te verbergen dat hen zo onzeker maakt.

Het woord “taboe” betekent: “iets dat vermeden moet worden of met veel omzichtigheid moet worden benaderd” maar ook ”iets waarover men niet behoort te spreken”?

Mensen die bang zijn zich te uiten, valse schaamte.  Er zijn veel zaken waar wij niet over spreken, of beter gezegd, niet over durven spreken.

Want we kunnen wel zeggen dat over bepaalde zaken niet hoort te worden gesproken, maar waarom hoort dit niet? Omdat we bang zijn dat anderen dit te horen krijgen, of omdat we bang zijn dat we het zélf horen?

Als ik zo eens nadenk over sommige taboes, dan heeft dat vaak te maken met thema’s, die pijnlijk kunnen zijn, die gevoelsmatig een gevaar vormen, die zaken op gang brengen, die lastig en bedreigend zouden kunnen zijn.

Taboes zou je ook kunnen zien als symptomen, die naar buiten zichtbaar willen maken wat de innerlijke mens zoal in zichzelf schuilhoudt.

Als je het zo bekijkt, dan heeft het alles met ons zelf te maken en kun je dus ook die terughoudendheid en afwijzing op jezelf terugbrengen.

De mens leeft vaak in angst voor afwijzing, financiële- relationele- familiaire en zakelijke problemen, maar ook voor ziekte en dood.

Hier en daar worden deze thema’s zelfs letterlijk “doodgezwegen”, tot in het graf of in de urn.

Er zijn ook nog andere thema’s en omstandigheden, waar de mens zich liever niet over uit, zoals de familieconflicten, problemen met de onderneming, medewerkers, collegae op het werk, relatieproblematiek, financiële moeilijkheden enz. Toch wordt over deze zaken al meer gesproken, het liefst met anderen en in een andere omgeving.

Ik ervaar het dagelijks aan de levende lijve. Mensen om mij heen zijn “bang” ze weten zich in en aantal gevallen zich ook gen houding te geven. Een aantal personen uit mijn eigen omgeving praten niet met mij, uit angst, vooringenomenheid, onzekerheid, domheid, of pure onwil.

Ik ervaar ook dat bepaalde mensen dusdanig vooringenomen zijn en zich een totaal verkeerd beeld over mij hebben gevormd dat hen het beste uitkomt.

Familieproblemen worden op de werkvloer of in de vriendenkring besproken, ziekte en seksualiteit bij dokters, psychologen en psychiaters, agressie problemen bij politie, of andere hulpverleners.

Maar voor financiële problemen kan je bijna nergens terecht.

Tegelijkertijd zie je een ontwikkeling ontstaan waarbij al die zaken uit de taboesfeer gehaald dienen te worden, er moet opener gesproken worden, mensen moeten zich vooral bloot geven en kwetsbaar opstellen, men moet zich uiten, ook al doe je daar anderen pijn mee.

Nu worden er verwoede, maar vooral krampachtige pogingen gedaan om taboes rond de verschillende thema’s te doorbreken. We zijn enerzijds bezig taboes proberen te doorbreken, en beseffen niet dat wij daardoor tegelijkertijd taboes in stand houden.

Hoe was het ook weer? Wanneer je de ene pool bewust voedt, voedt je onbewust evenredig diens tegenpool.

In de zakenwereld gebeurt precies hetzelfde. De macho ZZP-ers en ondernemers cultuur moet doorbroken worden. Enige tijd geleden was ik op een themadag van een Regionaal Management Team met alle chefs van de Basiseenheden werd gemeld dat aandacht voor mensen ook gaat over belangstelling voor het werk, voor de arbeidsomstandigheden en voor het persoonlijk welzijn van de mensen in het werk en in de privésfeer.

Het meest recente voorbeeld van het krampachtig proberen te doorbreken van taboes is de aanpak van het “huiselijk geweld” bij ondernemers en ZZP ers die door stagnatie van omzet en declarabele uren in financiële problemen dreigen te geraken.

De gemiddelde ondernemer, directeur of topmanager vindt thuis in de meeste gevallen geen luisterend oor voor de dagelijkse problemen en de stress waar hij mee te maken heeft. De meeste “echtgenotes” of liever gezegd in heel veel situaties de tweede of derde vriendin, heeft geen zin opgezadeld te worden met zakelijke beslommeringen.

De laatste tijd is er dan ook steeds meer sprake huiselijk geweld en drankmisbruik vooral in de betere milieus.

Vervolgens wordt het taboe in stand gehouden, of misschien wel aangesterkt, want er werd vastgesteld dat gezagsdragers en hulpverleners een verhoogd risico lopen om zelf als dader/slachtoffer betrokken te raken bij huiselijk geweld.

De politie en zorgverleners, die verantwoordelijk worden gesteld voor de aanpak en bestrijding van huiselijk geweld, maken zelf voor een belangrijk deel uit van die wereld van het huiselijk geweld, sterker er wordt van hun geëist dat zij het geweld acuut doen stoppen.

In de cursus “huiselijk geweld” wordt een onderwerp naar voren gebracht onder de title “mythen en vooroordelen”. Het viel mij op dat uitgerekend deze thema’s niet of nauwelijks besproken werden met als argument, dat daar teveel tijd in zou gaan zitten en dat men (docenten) niet het gevaar wilde lopen om tijdens de cursus als hulpverleners moesten gaan optreden. Er was veel angst om zichzelf die spiegel van vooroordelen voor te houden, vandaar ook mijn artikel “Huiselijk geweld en de politie”.

In de medische wereld is het al niet anders. Ik zag laatst in een tv-serie dat een verpleegkundige van een arts de opdracht kreeg om aan een binnengekomen patiënt, met onduidelijke, niet te diagnosticeren symptomen (man had ernstige relatieproblemen, hetgeen in de film duidelijk zichtbaar werd door de aanwezigheid van diens vrouw) het middel Obecalp voor te schrijven. De arts reageerde hiermee op het nadrukkelijk blijven aandringen van de patiënt op een medicament om zijn problemen (af en toe verloor de man zijn spraak) direct op te lossen.

De verpleegkundige begreep de “grap” niet dat Obecalp het omgedraaide was van Placebo (product zonder geneeskrachtige werking).

De arts schreef de patiënt een schijnmedicatie voor, zodat hij (de arts) zijn gebrek aan inzicht in de problematiek van de patiënt kon verdoezelen en dat hij zichzelf niet kwetsbaar hoefde op te stellen, want hij had zelf ook al vele problemen te verwerken. In deze serie is overduidelijk zichtbaar dat psychologische symptomen niet relevant zijn.

De taboes over jezelf hebben meestal te maken met intimiteit, iets wat echt met jezelf te maken heeft, zoals seksualiteit, ziekte, gevoelens, gedrag.

Hoe dichter je bij jezelf komt, des te moeilijker wordt het om je daarover te uiten. Wanneer je met een vriend of collega ruzie hebt, dan is daar al wat gemakkelijker over te spreken, dan bij een conflict met broer, zus, of ouders. Als je een arm breekt, dan spreek je daar honderduit over, geen probleem, maar zodra er b.v. iets in je hoofd of darmen of geslachtsdelen aan de hand is, dan wordt het al moeilijker.

Als je psychisch niet in orde bent, dan ben je bang om voor gek te worden verklaard of niet serieus genomen te worden, en wanneer er aandoeningen aan darmen of geslachtsdelen zijn, dan speelt schaamte een belangrijke rol.

Over seksuele problemen praat niemand graag, over seks praat bijna iedereen, zolang het maar over de ander gaat. Of durf jij gemakkelijk aan een broer, ouder, collega of vriend te zeggen hoe jij de seks bedrijft met jouw partner? Ik niet, hoor.

Ja, op t.v. daar wordt alles gezegd en in de pornofilms zien we alles, wat wij in onze fantasieën voor mogelijk houden. Zo zie je zomaar op een avond in VARA Laat bij Dolf Janssen de wereldkampioene zaadslikken de revue passeren.

Is er sprake van afkeer of afgunst? Durven wij wel echt open en eerlijk met onze eigen partners over seksuele gevoelens te praten?

Als het grote aantal relatieproblemen en echtscheidingen daar een graadmeter voor is, dan wordt er niet echt veel besproken binnen de relatie.

Ook innerlijke conflicten over geloof en religie, in relatie tot huwelijks- en seksuele problemen kunnen mensen erg terughoudend maken.

Ik kreeg van pastoor als kind op de lagere school te horen, dat zelfbevrediging massamoord was, want elk zaadje kon een kind worden. Ik heb daarna een aantal jaren mijn schuldgevoel moeten gaan wegbiechten in de biechtstoel van diezelfde pastoor. Kun je nagaan.

En toch spreek ik nu niet open met jullie over mijn seksleven, want dat is iets van mijzelf en

mijn vrouw, iets intiems, dat wij samen delen, in liefde voor en tot elkaar. Is dat een taboe, dat persé doorbroken moet worden? Genoeg over seks gepraat.

Ik wil nog een thema in het daglicht plaatsen en dat is Internet.

Daar lijkt het erop, dat alle taboes doorbroken worden, want er kan alles gezegd en geschreven worden, op sites, in artikelen, op forums en in gastenboeken.

Kijk eens voor de aardigheid hoeveel bezoekers van forums anoniem of onder een andere naam reageren. Men wil o zo graag iets kwijt over een thema en daar is er de gelegenheid voor, onbeschaamd, ongeremd, gewetenloos. Het maakt niet uit, alles is mogelijk, zolang het maar anoniem kan, want vanaf het ogenblik dat jouw naam daar verschijnt, ben je kwetsbaar.

Dan kun je persoonlijk ter verantwoording worden geroepen, wordt er direct op jou kritiek geleverd, dan worden emoties uit de mens naar boven gehaald en ontstaat er weerstand.

Zodra iemand zich bekend maakt in een gastenboek, op een forum, wetende dat in zijn directe omgeving ook andere mensen diezelfde website bezoeken, kan hij of zij daarop aangesproken worden, door andere bezoekers, door collega’s, vrienden, familieleden, partner etc.

Misschien schamen wij ons om er voor uit te komen, dat we ook soortgelijke inzichten hebben, maar die wij, om wat voor redenen dan ook, niet kunnen uitdragen, misschien zijn we bang om door de intiemste mensen afgewezen te worden om die ideeën, of is er schaamte om ons te uiten over b.v. seksualiteit?

Het kan zeer pijnlijk zijn, je kunt teleurgesteld raken, wanneer je tot het besef komt dat hetgeen jij verkondigt, door anderen totaal wordt afgekraakt. Ik was ook bang, dat ik niet meer serieus genomen zou worden of afgewezen zou worden door mijn vrouw, familie en collega’s, toen ik over de website ging nadenken. Maar gaandeweg de totstandkoming van de ideeën en teksten, verdween die angst en twijfel, want ik was mij ervan bewust, dat ik open, eerlijk en oprecht was in datgene wat ik uitdroeg.

De vooroordelen verdwenen en maakten plaats voor creativiteit. En wat vooral van belang was, was het besef dat ik het in eerste instantie voor mijzelf deed, zodoende hoefde ik geen (valse) verwachtingen en hoop te koesteren op erkenning van anderen. Ik erkende mijzelf voor de volle 100 % en dat was voor mij voldoende.

Toch sloeg af en toe ook de twijfel weer toe. Zo heb ik er lang over nagedacht om een foto van mijzelf op de website te plaatsen en het heeft een paar maanden geduurd, voordat ik de knoop doorhakte.

Toen ik de foto had geplaatst, verdween de angst voor afwijzing en afkeer. Mensen mogen mij kennen, want wat ik schrijf is van mij, het is allemaal van en uit mij afkomstig. Waarom zou ik daar angst voor moeten hebben, dacht ik? Ik hoef toch niet bang te zijn voor mezelf?

En omdat ik niet meer bang ben voor mezelf, ben ik ook niet bang meer voor de ander.

Ik realiseerde mij dat ik het grootste taboe in mijn leven had doorbroken.

Pieter E.J.T. Knabben